Cari hesap ödenmezse ne olur? Cari Hesap Sözleşmesi

Cari hesap, iş hayatında sıkça kullanılan ve taraflar arasında sürekli iş ilişkisi içinde ödemeleri düzenleyen pratik bir araçtır. Örneğin, bir tedarikçi ve perakendeci arasındaki ticari ilişkide, tarafların birbirine olan borç ve alacaklarını tek bir hesapta toplaması ve ödemeleri düzenlemesi bu tür bir kullanımın tipik bir örneğidir. Bu hesap, tarafların ayrı ayrı ödeme yapmasını ve takas işlemleriyle uğraşmasını önleyerek, borç ve alacakların ortak bir hesapta birleştirilmesini sağlar. Cari hesap sözleşmesi sona erdiğinde, hesap bakiyesi kimin lehine ise o tarafa ödeme yapılır. Ancak, bakiyeye itiraz durumunda tarafların uyuşmazlığı çözmek için mahkemeye başvurma hakkı vardır. Bu durumda, mahkeme kararına göre ödeme yapılır. Ayrıca, tarafların alacakları birbirine karşı güvence altına alındığı için cari hesap, taraflar arasında ek bir güvence sağlamaktadır. Bu sözleşme türü, işletmelerin mali işlerini daha verimli ve düzenli bir şekilde yönetmelerine yardımcı olur.

Cari hesap, birden fazla işlemden doğan alacak ve borçların tek bir hesapta toplanmasını sağladığı için işletmeler arasındaki ticari ilişkilerin daha kolay yürütülmesine katkıda bulunur. Bu şekilde taraflar, her bir alacak veya borç için ayrı işlem yapmaktan kurtularak, tüm işlemleri bir bakiyede birleştirme imkânına kavuşurlar. Bu da zaman ve maliyet tasarrufu sağlar.

1. Cari Hesap Nedir?

Türk Ticaret Kanunu'nun (TTK) 89. maddesinde tanımlanan cari hesap, "iki tarafın, birbirlerine olan çeşitli alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı talep etmekten vazgeçip, bu alacakları karşılıklı olarak hesaba kaydetmeleriyle oluşturulan bir sözleşmedir." Bu sözleşme, hesap kapandığında ortaya çıkacak bakiyeyi talep etme yetkisi tanır. Bu düzenleme, tarafların iş ilişkilerini daha verimli hale getirmeyi amaçlamaktadır. Bu tür bir sözleşme, ticari ilişkilerde karşılıklı güvene dayalı bir yapı kurarak, tarafların uzun süreli iş birliği yapmalarını kolaylaştırır.

2. Cari Hesap Sözleşmesini Kimler Yapabilir?

TTK, cari hesap sözleşmesinin tarafları konusunda özel bir sınırlama getirmemiştir. Gerçek veya tüzel kişiler, tacir olsun ya da olmasın, bu sözleşmeyi düzenleyebilir. Tacir olmayan kişiler de bu tür bir sözleşmeye taraf olabilir ve bu durumda, ticari işlerde geçerli olan hükümlere tabi olurlar. Dolayısıyla, tarafların tacir olup olmaması fark etmeksizin, bu sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlıklar ticari davaya konu olacaktır. Bu durum, ticari faaliyetlerde esneklik sağlar ve herkesin bu avantajdan yararlanmasına olanak tanır.

Bankaların kredi açma işlemlerinde cari hesap kayıtlarına sıklıkla rastlanır. Bankalarla yapılan bu tür cari hesap sözleşmeleri, nakit hareketlerini azaltarak ödeme kolaylığı sağlar. Ancak bu tür hesapların doğası, özellikle tarafların alacak ve borçlarının sürekli olarak hesaba kaydedilip mahsup edilmesi nedeniyle, finansal denetim ve düzenleme açısından bazı belirsizlikler yaratabilir. Bu durum, bankacılık sektörü açısından cari hesapların niteliğinin tartışmalı olmasına yol açmaktadır. Ancak bu tür banka hesaplarının gerçekten bir cari hesap sözleşmesi niteliğinde olup olmadığı hususu tartışmalı bir konudur. Bankalarla yapılan cari hesap sözleşmeleri, müşteriler için finansal işlemleri daha yönetilebilir kılar ve taraflar arasında düzenli bir borç-alacak ilişkisi kurulmasını mümkün kılar.

3. Cari Hesap Sözleşmesinde Şekil Şartı

Cari hesap sözleşmesi, tarafların karşılıklı irade beyanlarıyla kurulmakla birlikte, geçerli olabilmesi için yazılı şekilde yapılması zorunludur (TTK m. 89/2). Bu, sözleşmenin ispat şartı değil, geçerlilik şartıdır. Bu nedenle, yazılı bir sözleşme olmadıkça cari hesap geçerli sayılmaz ve uyuşmazlık durumunda hâkim, yazılı bir sözleşmenin varlığını araştırmakla yükümlüdür. Yazılı şekil şartı, tarafların hak ve yükümlülüklerinin açıkça belirlenmesini ve olası uyuşmazlıklarda delil sunulabilmesini sağlar.

4. Hangi Alacaklar Cari Hesaba Kaydedilebilir?

TTK, hangi alacakların cari hesaba kaydedilemeyeceğini belirlemiştir. Buna göre, takas edilemeyen alacaklar ve belirli bir amaca yönelik teslim edilen para veya mallardan doğan alacaklar cari hesaba kaydedilemez (TTK m. 93). Ancak taraflar, sözleşmenin yapılmasından önce doğmuş alacakların cari hesaba kaydedilmesini kararlaştırabilirler. Bu tür alacakların cari hesaba geçirilmesi, taraflar arasındaki borç-alacak ilişkisinin daha esnek bir şekilde yönetilmesine imkân tanır.

Genellikle para alacakları cari hesaba geçirilir, ancak para dışındaki alacakların da hesaba kaydedilmesi mümkündür. Şarta bağlı alacaklar da cari hesaba kaydedilebilir, ancak hesap kapatılırken şartın gerçekleşmiş olması gereklidir. Eğer şart gerçekleşmezse, bu tür alacaklar hesaptan çıkarılır. Bu durum, tarafların şarta bağlı riskleri kontrol altına almalarını sağlar ve hesapların daha şeffaf yönetilmesine katkıda bulunur.

5. Cari Hesap Sözleşmesinde Süre

Cari hesap sözleşmesinde iki farklı süre vardır: sözleşme süresi ve hesap devresi. Sözleşme süresi daha uzun olup, her sözleşme süresi içinde birden fazla hesap devresi bulunabilir. Hesap devresi, iki kapatma tarihi arasındaki süredir. Sözleşmenin süresi belirli veya belirsiz olabilir; belirli süreli sözleşme sürenin bitimiyle, belirsiz süreli sözleşme ise taraflardan birinin feshi ihbarıyla sona erer. Bu süreler, tarafların hesaplarını ve ticari ilişkilerini düzenli aralıklarla gözden geçirmelerine ve borç-alacak dengesini sağlamalarına olanak tanır.

6. Hesap Devresi Sonunda Bakiye

Cari hesap sözleşmelerinde, her hesap devresinin sonunda borç ve alacaklar arasında fark tespit edilir. Bu fark ara bakiye olarak kaydedilir ve yeni hesap devresine aktarılır. Ancak bu ara bakiye ödenemez; sadece nihai bakiye ödenebilir. Eğer hesap devresi sözleşme veya ticari örf kurallarıyla belirlenemiyorsa, her yılın son günü hesap kapatma günü olarak kabul edilir. Bu düzenleme, tarafların hesaplarını düzenli olarak kapatmalarını ve kontrol etmelerini sağlayarak, finansal disiplini korumalarına yardımcı olur.

7. Cari Hesap Sözleşmesinin İşleyişi

Cari hesap sözleşmesinin işleyişi üç aşamadan oluşur: alacakların hesaba geçirilmesi, alacakların takası ve bakiyenin tespiti ve kabulü. Alacaklar hesaba geçirildiğinde, bunların ayrı ayrı talep edilmesi imkânsız hale gelir ve zamanaşımı süresi durur. Hesap devresinin sonunda, borç ve alacaklar kendiliğinden takas edilir ve bakiye tespit edilir. Bu süreç, taraflar arasındaki mali ilişkilerin daha sistematik ve güvenli bir şekilde yürütülmesini sağlar.

Alacakların hesaba geçirilmesi, tarafların karşılıklı olarak birbirlerinden olan alacaklarını tek bir hesap altında birleştirmelerini ifade eder. Bu durum, her iki tarafın da alacaklarını toplu bir şekilde görmesine ve kontrol etmesine olanak tanır. Hesap devresi sonunda alacakların takas edilmesi, taraflar arasında net bir borç-alacak dengesinin kurulmasını sağlar. Bu denge, borçlunun ve alacaklının durumunu netleştirerek, hesapların daha şeffaf yönetilmesine yardımcı olur.

8. Cari Hesabın Sona Ermesi

Cari hesap sözleşmesi belirli süre sonunda, taraflardan birinin iflası ya da ölüm veya kısıtlanma gibi durumlarda sona erebilir. Belirsiz süreli sözleşmelerde ise taraflardan biri fesih ihbarında bulunarak sözleşmeyi sona erdirebilir. Belirsiz süreli sözleşmelerde fesih hakkı, taraflara esneklik sağlar ve değişen koşullara göre hareket edebilme imkânı sunar. Fesih ihbarı, tarafların birbirlerine makul bir süre önceden bildirimde bulunmasını gerektirir, bu da taraflar arasında adil bir ilişki kurulmasına katkıda bulunur.

9. Cari Hesapta Zamanaşımı

Cari hesapla ilgili davalar, sözleşmenin sona ermesinden itibaren beş yıl içinde zamanaşımına uğrar (TTK m. 101). Beş yıllık zamanaşımı süresi, taraflara belirli bir süre içinde hukuki adımları atma zorunluluğu getirerek, belirsizlikleri önler ve tarafların haklarını korur. Ancak bu süre, özellikle karmaşık ticari ilişkilerde hakların kaybına yol açabileceği için bazı durumlarda taraflar için zorluklar da oluşturabilir. Bu zamanaşımı süresi, cari hesaba kaydedilen alacakların, daha uzun veya kısa zamanaşımı sürelerine tabi olsalar bile, hesap devresi veya sözleşme sonunda belirlenen bakiye alacağı için geçerlidir. Beş yıllık zamanaşımı süresi, hesap kapanışının ardından ortaya çıkan bakiye alacakları için de uygulanır. Bu durum, tarafların haklarını korumaları ve süresi içinde gerekli hukuki işlemleri başlatmaları açısından önemlidir.

Sonuç

Cari hesap, iş ilişkilerinde taraflara ödeme kolaylığı ve güvence sağlarken, aynı zamanda gereksiz nakit hareketlerini de engelleyerek finansal işlemleri sadeleştirir. Bu özellikleriyle ticaret dünyasında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Tarafların finansal işlemlerini daha hızlı ve etkili bir şekilde yönetmelerine olanak tanıyan cari hesap sözleşmeleri, ticari hayatın vazgeçilmez unsurlarından biridir. Bu tür sözleşmeler, tarafların güvenli bir ticaret ortamında faaliyet göstermelerine ve ticari ilişkilerini uzun vadede sürdürebilmelerine yardımcı olur.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Cari hesap ne anlama gelir? Cari hesap ne demek hukuk?

Türk Ticaret Kanunu'nun (TTK) 89. maddesinde tanımlanan cari hesap, "iki tarafın, birbirlerine olan çeşitli alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı talep etmekten vazgeçip, bu alacakları karşılıklı olarak hesaba kaydederek, hesap kapandığında ortaya çıkacak bakiyeyi talep etme yetkisi tanıyan sözleşmedir.

Muhasebe cari hesap nasıl tutulur?

Türk Ticaret Kanunu'nda tanımlanan cari hesap, iki kişinin birçok kalemden doğan alacaklarını tek tek istemek yerine, hesap kesim tarihinde ödemek üzere kaydettikleri hesaptır.

Cari hesaba hangi faiz uygulanır? Cari hesapta faiz var mı? Cari hesaba hangi faiz uygulanır?   

Alacağın çeşidine veya borcun faize tabi olup olmadığına bakmadan cari hesap içindeki tüm alacaklara faiz uygulanır.

TTK MADDE 90I - Genel olarakMADDE 90 - (1) Türk Borçlar Kanunu'nun 134 üncü maddesiyle 143 üncü maddesinin ikinci fıkrası hükümleri saklı kalmak üzere cari hesap sözleşmesinin hükümleri şunlardır:a) Aksi kararlaştırılmadıkça, cari hesaba alacak veya borç kaydedilmesi, tarafların, alacağı veya borcu doğuran sözleşme veya işleme ilişkin dava ve savunma haklarını düşürmez. Sözleşme veya işlem iptal edilirse bunlardan kaynaklanan kalemler hesaptan çıkarılır.b) Cari hesap sözleşmesinin yapılmasından önce doğmuş bulunan bir alacak, tarafların onayıyla cari hesaba kaydedilirse, aksi kararlaştırılmamışsa bu alacak yenilenmiş olmaz.c) Bir ticari senedin cari hesaba kaydı, bedelinin alınmış olması halinde geçerli olmak şartıyla yapılmış sayılır.d) Her hesap devresi sonunda alacak ve borcu oluşturan tutarlar birbirinden çıkarıldıktan sonra tanınan veya hükmen belirlenen bakiye, yeni hesap devresine ait bir kalem olmak üzere hesaba geçirilir; sözleşme sona ermiş veya artan tutar haczedilmiş ise onun ödenmesi gerekir.e) Cari hesabın alacak sütununa yazılan tutarlar için, sözleşme veya ticari teamüller gereğince, kaydolundukları tarihten itibaren faiz işler.

Cari hesap sözleşmesi zorunlu mu? Cari hesap sözleşmesi zorunlu mu?

 Zorunludur.

TTK MADDE 89A) Tanım ve şekilMADDE 89 - (1) İki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin sözleşme cari hesap sözleşmesidir.(2) Bu sözleşme yazılı yapılmadıkça geçerli olmaz.

Cari hesap alacağı ne zaman muaccel olur?        

Cari hesap sözleşmesinde yazılı hesap dönemlerine bakılarak bu soruya cevap verilebilir.

Muhasebe cari hesap nasıl tutulur?         

Türk Ticaret Kanunu'nda tanımlanan cari hesap, iki kişinin birçok kalemden doğan alacaklarını tek tek istemek yerine, hesap kesim tarihinde ödemek üzere kaydettikleri hesap olup, hesabın tutulması hususunda düzenleme mevcut değildir. Sözleşmenin şartları ve ticari teamüle bakmak gerekir.

Cari hesap ödenmezse ne olur?     

Cari hesabın kesilmesi sonrasında, tarafların hukuken borçlu/alacaklı olma durumları doğar. Bu durumda, cari hesap alacağı doğmuş olur ve cari hesap borçlusu tarafından ödeme yapılmaması durumunda, cari hesap alacağı için icra takibi yapılabilir.

Cari hesap ne demek TTK?

Cari Hesap Kavramı TTK m.89/1'e göre, iki kişinin herhangi bir sebepten veya ilişkiden doğan alacaklarını ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak bakiyeyi isteyebileceklerine ilişkin sözleşme cari hesap sözleşmesidir.

Cari hesap ticari iş midir? 

TTK m. 4 ve TTK m.89 uyarınca taraflar tacir olmasa bile ticari iş kabul edilir.

TKK MADDE 4 - (1) Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları (EKLENMİŞ İBARE RGT: 30.06.2012 RG NO: 28339 KANUN NO: 6335/1) (YÜR. TAR.: 01.07.2012) ve çekişmesiz yargı işleri ile tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın;a) Bu Kanunda, b) Türk Medeni Kanunu'nun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki 962 ila 969 uncu maddelerinde,c) 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki 202 ve 203, rekabet yasağına ilişkin 444 ve 447, yayın sözleşmesine dair 487 ila 501, kredi mektubu ve kredi emrini düzenleyen 515 ila 519, komisyon sözleşmesine ilişkin 532 ila 545, ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcıları için öngörülmüş bulunan 547 ila 554, havale hakkındaki 555 ila 560, saklama sözleşmelerini düzenleyen 561 ila 580 inci maddelerinde,d) Fikri mülkiyet hukukuna dair mevzuatta, e) Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde,f) Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde,öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları (EKLENMİŞ İBARE RGT: 30.06.2012 RG NO: 28339 KANUN NO: 6335/1) (YÜR. TAR.: 01.07.2012) ve çekişmesiz yargı işleri ticari dava (EKLENMİŞ İBARE RGT: 30.06.2012 RG NO: 28339 KANUN NO: 6335/1) (YÜR. TAR.: 01.07.2012) ve ticari nitelikte çekişmesiz yargı işi sayılır. Ancak, herhangi bir ticari işletmeyi ilgilendirmeyen havale, vedia ve fikir ve sanat eserlerine ilişkin haklardan doğan davalar bundan istisnadır.(DEĞİŞİK FIKRA RGT: 15.03.2018 RG NO: 30361 KANUN NO: 7101/61) (KOD 1)(2) Ticari davalarda da deliller ile bunların sunulması 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine tabidir; miktar veya değeri (DEĞİŞİK İBARE RGT: 05.04.2023 RG NO: 32154 KANUN NO: 7445/30) (KOD 3) (KOD 2) bir milyon Türk lirasını geçmeyen ticari davalarda basit yargılama usulü uygulanır. (EKLENMİŞ CÜMLE RGT: 05.04.2023 RG NO: 32154 KANUN NO: 7445/30) Bu fıkrada belirtilen parasal sınır, 6100 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin birinci fıkrasına göre artırılır.