Meslek Hastalığının Şartları/Meslek hastalığına yakalanan işçi işten çıkarılır mı? Meslek hastalığından dolayı tazminat alınır mı? Sağlık sorunları nedeniyle istifa eden tazminat alabilir mi?

Meslek Hastalığı Nedir?

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı işin niteliği nedeniyle, işin yürütülmesi sırasında ortaya çıkan sürekli ya da geçici hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik durumudur. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 14. maddesinde açıklandığı gibi, bu hastalıklar çalışanların işyerindeki fiziksel, kimyasal veya biyolojik etkenlere maruz kalması sonucu meydana gelir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 sayılı Kanun) da meslek hastalığını, mesleki risklere maruziyet sonucunda ortaya çıkan bir hastalık olarak tanımlar.

Çalışanlar, uzun süre boyunca aynı işte çalıştıklarında, işin yapılma şekli ya da niteliği nedeniyle belirli bir zaman sonra sağlık sorunları yaşamaya başlayabilir. Bu sağlık sorunları, çalışanların işgücü kaybına neden olur ve meslek hastalığı olarak adlandırılır. Meslek hastalığına yakalanan işçiler, maddi ve manevi zararlarını tazmin etmek amacıyla işverenlerine karşı tazminat davası açma hakkına sahiptirler.

Meslek Hastalığının Şartları

Bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için belirli şartların yerine getirilmiş olması gerekir. Bu şartlar, tazminat davasının açılabilmesi ve meslek hastalığının resmi olarak tanınabilmesi için gereklidir:

1. Sigortalılık Şartı: İşçinin meslek hastalığından dolayı tazminat talebinde bulunabilmesi için sigortalı olması gerekmektedir. Ancak, çalıştığı iş nedeniyle hastalığa yakalandığı tespit edilen işçilerin, sigortalı olmasalar bile tespit davası açarak hem sigortalılıklarını hem de meslek hastalıklarını tespit ettirme hakları vardır.

2. İşin Yürütümüyle Bağlantı: Meslek hastalığının oluşumu, işçinin yaptığı iş ile doğrudan ilgili olmalıdır. İşin yürütümü sırasında maruz kalınan tekrarlayıcı hareketler, zararlı maddeler ya da olumsuz çalışma koşulları hastalığın ortaya çıkmasına neden olmalıdır. Meslek hastalığı ile işin yürütümü arasında nedensellik bağı bulunmalıdır.

3. Süreklilik Şartı: Meslek hastalıkları ani bir şekilde değil, zamanla gelişir. Hastalık, işçinin çalışma sürecinde sürekli maruz kaldığı olumsuz faktörler nedeniyle yavaş yavaş gelişir. Eğer işçi bir anda bir kazaya uğrarsa bu durum iş kazası olarak nitelendirilir, meslek hastalığı değil.

4. Hastalık Şartı: İşçinin yaşadığı hastalık ya da bedensel engellilik durumu, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Yönetmeliği’nde yer alan hastalıklardan biri olmalıdır. Yönetmelikte belirtilen hastalıkların dışındaki hastalıkların meslek hastalığı olup olmadığı konusunda çıkacak uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu tarafından karara bağlanır.

Meslek Hastalıkları Nelerdir?

Meslek hastalıkları çeşitli sınıflara ayrılmıştır. Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Yönetmeliği’ne göre meslek hastalıkları başlıca şu başlıklar altında toplanmaktadır:

• Baş arızaları (kafa kemikleri, nöroloji, psikiyatri arızaları)

• Göz arızaları

• Kulak arızaları

• Boyun arızaları

• Göğüs hastalıkları (akciğer hastalıkları, solunum yolu sorunları)

• Omuz, kol ve el bileği hastalıkları

• Bel, omurga ve kas-iskelet sistemi hastalıkları

Bu hastalıklar, işçilerin çalışma ortamlarında maruz kaldıkları zararlı maddeler, tekrarlayıcı hareketler, kötü ergonomi ya da diğer iş koşulları nedeniyle meydana gelir. Her hastalık tipi için ayrıca bir tıbbi rapor düzenlenir ve bu rapor hastalığın meslek hastalığı olup olmadığını belirler.

Meslek Hastalıklarının Tespiti

Bir işçinin meslek hastalığına yakalandığı resmi olarak tespit edilmeden önce, meslek hastalığının oluşum süreci ve etkileri detaylı şekilde incelenmelidir. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), işçinin meslek hastalığına yakalanıp yakalanmadığını tespit etmek için çeşitli süreçler işletir. Bu süreçlerin en önemlileri şu şekildedir:

1. Sağlık Raporu ve Tıbbi Belgeler: SGK, işçinin meslek hastalığına yakalandığını belirlemek için yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından rapor alır. Bu raporlar genellikle Meslek Hastalıkları Hastaneleri veya devlet üniversitesi hastaneleri tarafından düzenlenir. Raporlar, işçinin çalışma koşullarına dayalı olarak hastalığın meslek hastalığı olup olmadığını belirler.

2. Denetim ve İnceleme: SGK müfettişleri iş yerinde incelemelerde bulunabilir ve çalışma ortamının işçinin sağlığı üzerindeki etkilerini araştırabilir. Bu incelemeler sonucunda iş yerindeki çalışma şartları ile hastalık arasındaki bağ incelenir.

3. SGK Yüksek Sağlık Kurulu: Eğer SGK tarafından verilen tespit kararına itiraz edilirse, işçi Ankara’da bulunan SGK Yüksek Sağlık Kurulu’na başvurarak itirazda bulunabilir. Yüksek Sağlık Kurulu, meslek hastalığı olup olmadığını değerlendirir. Eğer Yüksek Sağlık Kurulu'nun kararına da itiraz edilirse, konu Adli Tıp Kurumu’na taşınabilir.

Yargıtay Kararları Işığında Meslek Hastalıkları

Yargıtay kararları, meslek hastalığı tespiti ve tazminat davalarında önemli bir yol göstericidir. Aşağıda meslek hastalıklarına ilişkin bazı önemli Yargıtay Kararları yer almaktadır:

1. Yargıtay 21. Hukuk Dairesi Kararı - K.2015/15051

Bu karara göre, işçinin meslek hastalığı tespit edilmediği durumlarda işçi, tespit davası açarak meslek hastalığının varlığını kanıtlayabilir. Eğer SGK, hastalığı meslek hastalığı olarak kabul etmezse, işçinin hem SGK’ya hem de işverene karşı dava açarak meslek hastalığının varlığını ispatlama hakkı vardır. Yargıtay, bu tür davalarda işçilerin hakkını korumaya yönelik kararlar vermektedir.

2. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu - Karar: 2018/1185

Bu kararda, işçinin uzun yıllar çalıştığı iş yerinde sürekli elini kullanması nedeniyle “bilateral lateral epikondilit” adı verilen bir hastalığa yakalandığı tespit edilmiştir. Yargıtay, işçinin meslek hastalığına yakalanmasında işin niteliği gereği hastalığın ortaya çıktığını ve iş ile hastalık arasında uygun bir illiyet bağının bulunduğunu belirlemiştir. Karar, meslek hastalığının işçinin işini yaparken yaşadığı fiziksel zorlanmalardan kaynaklandığını doğrulamaktadır.

3. Yargıtay 21. Hukuk Dairesi Kararı - K.2015/17863

Bu karara göre, bir işverenin meslek hastalığı nedeniyle sorumlu tutulabilmesi için işçi ile işveren arasında uygun bir hizmet ilişkisi bulunmalıdır. Meslek hastalığı nedeniyle açılan davalarda işverenin iş yerindeki sorumluluğu kanıtlanmalıdır. Yargıtay, bu tür davalarda işverenin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini dikkate alarak karar vermektedir.

Meslek Hastalığı Tazminat Davası

Meslek hastalığı nedeniyle açılan tazminat davaları, işçinin iş gücü kaybını, bedensel veya ruhsal zararlarını tazmin etmeye yönelik davalardır. Bu davalarda işçiler hem maddi hem de manevi tazminat talep edebilirler. Maddi tazminat, işçinin uğradığı gelir kaybını ve diğer ekonomik zararları kapsar. Manevi tazminat ise işçinin yaşadığı ızdırabı, acıyı ve kişilik haklarının zedelenmesini gidermeyi amaçlar.

Maddi Tazminat Unsurları

Maddi tazminat davasının kapsamı belirlenirken aşağıdaki unsurlar dikkate alınır:

1. Tarafların Kusur Oranları: İş kazası ya da meslek hastalığına neden olan olayda tarafların kusur oranları belirlenir. İşçinin hastalığa yakalanmasında işverenin kusurlu olup olmadığı ve iş güvenliği önlemlerini alıp almadığı araştırılır.

2. Maluliyet Oranı: İşçinin hastalığı sonucu iş gücü kaybı yaşaması durumunda maluliyet oranı belirlenir. Bu oran, işçinin ne kadar süreyle ya da ne kadar ağır bir şekilde çalışma gücünden kaybettiğini gösterir.

3. İşçinin Geliri: Tazminat davasında işçinin en son elde ettiği gelir dikkate alınır. İşçinin maaşı, sosyal hakları ve diğer kazançları hesaba katılarak maddi tazminat miktarı belirlenir.

Manevi Tazminat Unsurları

Manevi tazminat davaları, işçinin kişilik haklarının zedelenmesi, iş gücünü kaybetmesi ve yaşadığı ruhsal acılar nedeniyle açılır. Yargıtay kararlarında manevi tazminat miktarının belirlenmesinde işçinin yaşadığı acının derecesi ve hastalığın etkileri dikkate alınır.

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

Meslek hastalığı nedeniyle işçinin ölmesi durumunda, işçinin ailesi ya da destek verdiği kişiler, destekten yoksun kalma tazminatı talebinde bulunabilirler. Yargıtay kararlarında ölen işçinin eşi, çocukları ya da başka yakınlarının bu davaları açma hakkı bulunmaktadır.

İşverenin Kaçınılmazlık İlkesi

İş kazası ve meslek hastalığı davalarında işverenin sorumluluğu belirlenirken kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. 5510 sayılı Kanun’un 21. maddesinde, işverenin tüm önlemleri almasına rağmen meslek hastalığının kaçınılmaz olarak meydana gelmesi halinde maddi tazminat miktarında indirime gidilebileceği belirtilmiştir.

Kaçınılmazlık, işverenin elinden gelen tüm önlemleri almasına rağmen olayın gerçekleşmesi durumunu ifade eder. Ancak işverenin önlenebilir bir tehlikeyi göz ardı etmesi ya da iş güvenliği önlemlerini ihmal etmesi durumunda bu ilke geçerli olmaz. Yargıtay 2018/215 sayılı kararda, işverenin %60 oranında kusurlu, işçinin ise %40 oranında kusurlu olduğu belirtilmiştir.

Meslek Hastalığı Tazminat Davasında Zamanaşımı

Meslek hastalığı nedeniyle açılacak tazminat davaları, Borçlar Kanunu'nun 146. maddesine göre 10 yıllık zamanaşımısüresine tabidir. Zamanaşımı süresi, işçinin meslek hastalığına yakalandığı tarih ya da işçinin zararın farkına vardığı tarihten itibaren başlar.

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin 2016/3194 sayılı kararında, meslek hastalığı nedeniyle açılan bir davada, işçinin hastalığının tespit edildiği tarihten itibaren 10 yıllık süre dolduktan sonra açılan ek davanın zamanaşımına uğradığına hükmedilmiştir.

Sonuç

Meslek hastalıkları, işçilerin sağlığını korumak amacıyla işverenler tarafından dikkat edilmesi gereken ciddi bir konudur. İşçilerin uzun süre kötü çalışma koşullarına maruz kalması sonucunda ortaya çıkan meslek hastalıkları, işçinin iş gücü kaybına ve bedensel zararlarına yol açabilir. Meslek hastalığına yakalanan işçiler, maddi ve manevi zararlarını tazmin etmek amacıyla işverenlerine karşı tazminat davası açma hakkına sahiptirler.

İşçilerin bu süreçte haklarını bilmeleri ve yasal yollara başvurmaları büyük önem taşır. İşverenlerin ise iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini eksiksiz bir şekilde alarak meslek hastalıklarının önüne geçmeleri gerekir. Yargıtay kararları, meslek hastalığı davalarında hem işçi hem de işveren açısından önemli sonuçlar doğurmakta ve delil toplama sürecini yönlendirmektedir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Meslek hastalığından dolayı tazminat alınır mı?Meslek hastalığına yakalanma sonucu malul kalan kişi, maddi tazminat alabilir. Ancak mağdurların yaralanması halinde, eşlerinin, çocuklarının, kardeşlerinin, anne ve babalarının maddi tazminat hakkı bulunmamaktadır.

Meslek hastalığı raporu yüzde kaç olmalı?Mevzuat gereği meslekte kazanma gücünün kaybı sağlık raporunda belirtilmelidir. 5510 sayılı Kanun'un 19. maddesine göre, meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunanlara, Kurum Sağlık Kurulu tarafından sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır.

Hastane raporu ile tazminat alınır mı?İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için sağlık nedenleriyle iş akdini feshettiğini ispatlaması gerekir. İşçi, sağlık nedenleriyle iş akdini feshettiğini ispatlamak için tam teşekküllü devlet hastanelerinden veya üniversite hastanelerinden sağlık raporu almalıdır.

Meslek hastalığına yakalanan işçi işten çıkarılır mı?4857 sayılı İş Kanunu'nun 24/I-a hükmüne göre, “İş sözleşmesinin konusu olan iş, işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa” işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

Meslek hastalığı yükümlülük süresi kaç yıldır?Meslek hastalığı yükümlülük süresi, çalışanın meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile hastalığın meydana çıktığı tarih arasındaki en uzun süredir. Örneğin; benzen etken maddesi ile çalışanlar için yükümlülük süresi 10 yıl, silikoz için 10 yıl, bisinoz için 3 yıldır.

Hangi durumlarda tazminat ödenmez?Kıdem tazminatının söz konusu olabilmesi için işçinin en az bir yıl çalışmış olması gerekir. Kıdemi bir yıldan az olan işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz ve bu işçiye, çalıştığı süreyle orantılı olarak kıdem tazminatı ödenmez. Bu bir yıllık süre kanunen bağlayıcı ve mutlak niteliktedir.

Sağlık sorunları nedeniyle istifa eden tazminat alabilir mi?Sağlık sebepleri nedeniyle iş akdini fesheden işveren, çalışanın iş akdini derhal feshedebilir. Bu durumda ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmasa da, çalışanın hizmet süresi bir yılı aşmışsa kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü vardır.

Tazminat davası ne kadar sürer?Tazminat davasının sonuçlanması mahkemenin iş yoğunluğuna, duruşma günlerinin belirlenmesine ve adli tatil gibi süreçlere bağlı olarak değişir. Hukuk davaları için yerel mahkeme süreci genellikle 1,5-2 yıl sürmektedir.

Meslek hastalığı için arabuluculuk zorunlu mu?Meslek hastalığı nedeniyle açılacak tazminat davalarında zorunlu arabuluculuk yoktur.

Sigorta, ödediği tazminata neden olan meslek hastalığında işverenin ağır kusuru olduğunu iddia ederse, işverene hangi dava açılabilir?İşverene karşı rücu davası açılabilir.

Meslek hastalığına yakalanan bir işçiye çalışmadığı günler için hangi tür ödeme yapılır?Geçici iş göremezlik ödeneği; SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından alınan istirahat raporu ile iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremez duruma düşen sigortalıya her gün için ödenir.

Hangi durumlar meslek hastalığı sayılır?Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı işin niteliği nedeniyle, tekrarlanan bir sebep veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük durumlarıdır.

Meslek hastalığı tazminatını kim öder?İş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almayan veya alınan önlemleri yeterince denetlemeyen işveren, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işçiye ya da işçinin ölümü halinde hak sahiplerine karşı maddi ve manevi tazminat ödemekle yükümlüdür.

Meslek hastalığı nasıl kanıtlanır?Meslek hastalığı, SGK sağlık raporu veya mahkemede açılacak bir tespit davası ile saptanır. Yönetmelikte yer alan hastalıklar dışındaki hastalıkların meslek hastalığı sayılıp sayılmadığı Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu tarafından karara bağlanır.

Meslek hastalığı tanısı nasıl konulur?Meslek hastalıkları tanısı, klinik ve laboratuvar incelemelerle birlikte iş öyküsü değerlendirilerek tıbbi tanı konur. SGK tarafından onaylanan bu tıbbi tanı, yasal tanı olarak kabul edilir.

Sürekli iş göremezlik oranı yüzde kaçtır?Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, aylık kazancının %70’i oranında gelir bağlanır. Sürekli kısmi iş göremezlikte ise bu oran, iş göremezlik derecesine göre hesaplanarak ödenir.

İş göremezlik oranı yüzde kaçtır?Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının meslekte kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanır. Tam iş göremezlikte, sigortalıya aylık kazancının %70’i oranında gelir bağlanır.

Meslek hastalığı tazminatı nasıl alınır?Meslek hastalığı tazminatı talep edebilmek için işçinin mesleğinden kaynaklanan fiziksel ve ruhsal zararların belirlenmesi gerekir. İşçinin uzun süre aynı mesleği yapması sonucu vücut sağlığını kaybetmesi ve belirli rahatsızlıkların ortaya çıkması, tazminat talebinin temelini oluşturur.

Meslek hastalıklarından emekli olunur mu?3600 gün malulen emeklilik, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle çalışma gücünü kaybeden sigortalılar için mümkündür. Bu durumda, yaş şartı aranmaksızın 3600 gün prim ödeme şartını yerine getiren sigortalılar, malulen emekli olabilir.