Cumhurbaşkanına hakaret suçu sicile işler mi?

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Nedir?

Cumhurbaşkanına hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 299. maddesinde özel bir suç olarak düzenlenmiştir. Bu suç, Cumhurbaşkanlığı makamının şeref ve saygınlığına zarar veren fiil, söz veya isnatların cezalandırılmasını hedefler. Bu düzenleme ile Cumhurbaşkanının onurunun korunması amaçlanırken, makamın işlevi veya görevleri değil, hukuksal bir kavram olarak Cumhurbaşkanının "şerefi" korunmak istenir. Ancak bu suçun, eleştiri niteliğindeki ifadelerin bile hakaret sayılarak cezalandırılmasına yol açabileceği ve ceza hukukunun genel ilkelerine aykırı olabileceği eleştirileri yapılmaktadır.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunun Unsurları

Yargıtay’a göre bu suç, devlete karşı işlenen suçlar arasında yer alır ve Cumhurbaşkanlığı makamının saygınlığını korumayı amaçlar. Suç, doğrudan Cumhurbaşkanına yönelik olsa da korunan hukuki değer, devletin siyasi iktidar yapısıdır. Suçun faili herkes olabilir ve bu suç Cumhurbaşkanlığı görevinin devam ettiği süre zarfında işlenmelidir. Hakaret, onur, şeref ve saygınlığı zedeleyebilecek herhangi bir isnat ya da sövme eylemi ile gerçekleştirilir. Hakaretin yüze karşı ya da yoklukta işlenmesi arasında fark bulunmaz; hakaretin en az bir kişi tarafından duyulması suçun oluşması için yeterlidir.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunun Cezası

TCK 299’a göre, Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Suç alenen işlenmişse ceza 1/6 oranında artırılır. Bu suçtan dolayı kovuşturma yapılabilmesi için Adalet Bakanlığı'nın izni gerekmektedir. Bu izin verilmezse dava açılamaz. Suçun alenen işlenmesi, sosyal medya, TV programı gibi platformlarda ya da halk arasında yapılması gibi durumlarda gerçekleşir.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda Aleniyet

Aleniyet, hakaretin, belirli bir sayıda kişi tarafından görülüp duyulabilme olasılığı taşımasıdır. Bu suçun alenen işlenmesi, cezanın artırılmasına yol açar. Örneğin, bir televizyon programında veya sosyal medya üzerinden hakaret etmek, suçun alenen işlenmesi olarak kabul edilir.

Gıyapta Hakaret Suçu

Cumhurbaşkanına hakaret suçu genellikle gıyapta işlenir. Ancak genel hakaret suçundan farklı olarak, Cumhurbaşkanına hakaret suçunda, mağdurun yokluğunda bir kişinin bile hakareti duyması yeterlidir. Genel hakaret suçunda ise en az üç kişinin bu hakareti öğrenmesi gerekir.

Kovuşturma İzni ve Şikayet Süreci

Cumhurbaşkanına hakaret suçunda kovuşturma yapılabilmesi için Adalet Bakanlığı’ndan izin alınması zorunludur. Bu izin verilmeden savcılık tarafından kamu davası açılamaz. Kovuşturma izni verilmediği durumlarda, Cumhurbaşkanı bu karara itiraz edebilir. Kovuşturma izni verilmesi halinde ise savcılık mahkemeye dava açar.

Suçun Takibi ve YargılamaCumhurbaşkanına hakaret suçu, takibi şikayete bağlı suçlar arasında değildir. Suçun dava zamanaşımı süresi 8 yıldır ve uzlaştırma prosedürü bu suç için geçerli değildir. Yargılama, asliye ceza mahkemesi tarafından gerçekleştirilir. Hakaret suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası, bazı durumlarda hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararıyla ertelenebilir veya adli para cezasına çevrilebilir.

Hakaret ve İfade Özgürlüğü Arasındaki İnce Çizgiİfade özgürlüğü, demokrasilerde vazgeçilmez bir haktır ancak bu özgürlük, şeref ve saygınlığa zarar verici ifadelerle sınırlıdır. Hakaret, düşünce özgürlüğü kapsamında korunmaz ve cezai yaptırıma tabi tutulur. Siyasiler ve kamuya mal olmuş kişiler, eleştirilere karşı daha fazla hoşgörü göstermek zorunda kalsalar da, bu eleştiriler hakaret sınırını aşmamalıdır. Hakaretin cezalandırılması, eleştiri ile hakaret arasındaki ince çizgiyi belirleyen bir sürece tabi tutulur.

Yargıtay Kararları

• "Yalancı Tayyip, Diktatör Tayyip" İfadesi Hakaret Sayılmamıştır: Yargıtay, sanığın "Yalancı Tayyip, Diktatör Tayyip" ifadelerini eleştiri olarak değerlendirmiş ve Cumhurbaşkanının onurunu, şerefini zedeleyici nitelikte olmadığına karar vermiştir. Yargıtay, hakaret suçunun oluşabilmesi için davranışın kişiyi küçük düşürücü boyutta olması gerektiğini belirtmiş, bu durumda hakaret unsurlarının oluşmadığını vurgulamıştır (YARGITAY 18. Ceza Dairesi - Karar: 2017/9587).

• "Hırsız, Katil, Yezit" İfadeleri Hakaret Suçunu Oluşturur: Yargıtay, sanığın Facebook paylaşımlarında Cumhurbaşkanına "katil, yezit" gibi hakaret kastıyla söylenmiş aşağılayıcı ifadeleri kullanmasının Cumhurbaşkanına hakaret suçunu oluşturduğuna karar vermiştir. Söz konusu ifadelerin, düşünce özgürlüğü kapsamına girmediği belirtilmiştir (Yargıtay 16. Ceza Dairesi - Karar: 2017/4807).

• "Paraları Çalmışlardır" Sözü Hakaret Suçundan Beraat: Yargıtay, sanığın "Baba oğul paraları çalmışlardır" ifadesinin ağır eleştiri niteliğinde olduğuna ve Cumhurbaşkanının onur, şeref ve saygınlığını zedelemediğine karar vererek, beraat hükmü vermiştir. Demokratik toplumlarda siyasetçilerin daha geniş eleştirilere katlanmaları gerektiği vurgulanmıştır (Ceza Genel Kurulu 2018/63 E., 2022/543 K.).

• Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda Aleniyet Unsuru: Aleniyetin oluşabilmesi için hakaretin belirsiz sayıda kişi tarafından duyulması gerektiğine hükmeden Yargıtay, baro odasında yapılan hakaretin aleniyet unsuru taşımadığına karar vermiştir. Bu nedenle TCK'nın 299/2 maddesine dayalı ceza artırımının uygulanması hukuka aykırı bulunmuştur (Yargıtay 9. Ceza Dairesi - Karar: 2014/8838).

• Zincirleme Şekilde Cumhurbaşkanına Hakaret: Yargıtay, sanığın farklı zamanlarda ve farklı yerlerde Cumhurbaşkanına hakaret içeren sözler sarf etmesini zincirleme suç olarak değerlendirmiştir. Zincirleme suç hükümlerinin uygulanması gerektiğine karar verilmiştir (Yargıtay 16. Ceza Dairesi - Karar: 2017/4463).

• Facebook Üzerinden Cumhurbaşkanına Hakaret: Sanığın Facebook'ta Cumhurbaşkanına yönelik hakaret içeren paylaşımlar yapması, Yargıtay tarafından TCK'nın 299/1-2 maddelerine göre Cumhurbaşkanına hakaret suçu olarak değerlendirilmiştir. Bu paylaşımlar, aleni hakaret kapsamına girmiştir (Yargıtay 16. Ceza Dairesi - Karar: 2017/953).

• Cumhurbaşkanının Kaçakçılara İzin Verdiğini Söylemek Suç Değildir: Yargıtay, sanığın "Cumhurbaşkanı kaçakçılara izin veriyor" şeklindeki sözlerinin ağır eleştiri niteliğinde olduğunu ve hakaret suçunun unsurlarını taşımadığını belirterek, beraat kararı vermiştir (Yargıtay 16. Ceza Dairesi - Karar: 2017/3518).

• Kovuşturma İzni Alınmayan Konudan Yargılama Yapılamaz: Yargıtay, Cumhurbaşkanına hakaret suçuyla ilgili kovuşturma izni alınmamış konularda yargılama yapılamayacağını vurgulayarak, fazla ceza tayininin hukuka aykırı olduğunu belirtmiştir (Yargıtay 16. Ceza Dairesi - Karar: 2016/3847).

• Gazetecilik ve Basın Yayın Yoluyla Cumhurbaşkanına Hakaret: Yargıtay, sanığın eleştiri hakkını kullanarak Cumhurbaşkanına yönelik eleştirilerde bulunduğunu kabul etmekle birlikte, bazı ifadelerin Cumhurbaşkanının onur ve saygınlığını zedeleyici nitelikte olduğunu ve hakaret suçu oluşturduğunu belirtmiştir (Yargıtay Ceza Genel Kurulu - Karar: 2009/253).

• Emekli Cumhurbaşkanına Hakaret TCK 299 Kapsamında Değildir: Yargıtay, Cumhurbaşkanlığı görevi sona erdikten sonra bir Cumhurbaşkanına yapılan hakaretin TCK'nın 299. maddesi kapsamında değerlendirilemeyeceğine ve TCK'nın 125. maddesi kapsamında yargılanması gerektiğine karar vermiştir (Yargıtay 18. Ceza Dairesi - Karar: 2017/987).

• Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunun Şartları ve Unsurları: Yargıtay, Cumhurbaşkanına hakaret suçunun, Cumhurbaşkanlığı makamının şeref ve saygınlığını koruma amacı taşıdığını belirtmiştir. Hakaretin kişiye yönelik değil, devleti temsil eden makama yönelik olduğu vurgulanmış, Cumhurbaşkanına yapılan her eleştirinin hakaret olarak değerlendirilemeyeceği ifade edilmiştir (Yargıtay 16. Ceza Dairesi - K.2020/3519).

• Cumhurbaşkanına Beddua Etmek Suç Sayılmaz: Yargıtay, sanığın Cumhurbaşkanına beddua niteliğindeki sözlerinin, hakaret suçunun unsurlarını taşımadığına hükmetmiştir. Sözlerin kaba ve rahatsız edici olmakla birlikte, Cumhurbaşkanının onur ve saygınlığını zedeleyici boyuta ulaşmadığı belirtilmiştir (Ceza Genel Kurulu 2017/1154 E., 2022/247 K.).

• Cumhurbaşkanına "Hain" Demek Suç Değildir: Yargıtay, sanığın Facebook'ta Cumhurbaşkanına yönelik "hain" ifadesinin eleştiri sınırları içinde kaldığını belirterek, hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığına karar vermiştir (Ceza Genel Kurulu 2017/1152 E., 2022/28 K.).

• Cumhurbaşkanının Eleştirilmesi Hakaret Suçu Olarak Kabul Edilemez: Yargıtay, sanığın Cumhurbaşkanına yönelik ağır eleştiriler içeren sosyal medya paylaşımlarını hakaret olarak değil, eleştiri kapsamında değerlendirmiştir. Sözlerin Cumhurbaşkanının onurunu zedeleyici boyutta olmadığı tespit edilmiştir (Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2023/2186 E., 2023/19046 K.).

Sıkça Sorulan Sorular

• Cumhurbaşkanına hakaret cezası ne kadar? Hakaret suçunun yatarı var mı? Cumhurbaşkanına hakaret kaç yıl ceza alır?Cumhurbaşkanına hakaret para cezası ne kadar?Cumhurbaşkanına hakaret suçu nedeniyle kovuşturma yapılması Adalet Bakanlığı'nın iznine tabidir. Adalet Bakanlığı izin vermediğinde kovuşturma yapılamaz.Türk Ceza Kanunu 299'a göre Cumhurbaşkanına hakaret suçu'nda suçun mağduru sadece görevdeki Cumhurbaşkanı olabilir. Cezanın alt sınırı 1 yıldan başlamaktadır. 4 yıla kadar olan cezanın üst sınıra yakın verilmesi halinde ceza yatarı olabilecek bir suçtur. Suçun alenen işlenmesi halinde verilecek ceza 1/6 oranında artırılır.

• Cumhurbaşkanına hakaret katalog suç mu? Hakaretten tutuklama olur mu?Tutuklama kararı en ağır koruma tedbirlerinden biridir. Bu nedenle sıkı şartlara bağlanmıştır. Hakaret suçundan ötürü şüpheli veya sanığa ilişkin tutuklama kararı verilebilmesi için yargılanma sırasında kaçma şüphesi ya da delilleri karartma şüphesi olmalıdır. Bununla beraber kuvvetli suç şüphesinin de olması gerekir.Uygulamada Cumhurbaşkanına hakaret suçunda tutuklama kararı verilebildiği görülmektedir. Ancak bu suçun katalog suçlara girmemesi nedeniyle, tutukluluk kararlarının tartışmalı olduğu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına aykırı olduğu yönünde eleştiriler yapılmıştır.

• Cumhurbaşkanına hakaret suçu temyiz edilebilir mi?Hakaret suçuyla ilgili kurulan ilk derece mahkemesi kararları, olağan kanun yollarına tabidir. Suçun tabi olduğu kanuni yaptırım sınırları uyarınca hakarete ilişkin kararlar kural olarak istinaf kanun yoluna tabi olmamaktadır.

• Cumhurbaşkanına hakaret yüz kızartıcı suç mudur?Cumhurbaşkanına hakaret yüz kızartıcı suçlardan sayılmamaktadır.

• Atatürk'e hakaret etmek suç mu?Atatürk'ün hatırasına alenen hakaret eden veya söven kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu suç genellikle internet üzerinden, özellikle sosyal medya platformlarında işlenmektedir.

• Hakaret davasında para cezası kime ödenir?Adli para cezası, suçun mağduru veya zarar görenine ödenmez. Sanıktan tahsil edilen adli para cezası devlet hazinesine ödenir.

• Cumhurbaşkanına hakaret suçu sicile işler mi?Cumhurbaşkanına hakaret suçu, kişilik haklarına yönelik bir saldırıdır ve bu durum, ceza mahkemesinde karara bağlanır. Sicil kaydı: Eğer bir kişi bu suçtan mahkûm olursa, mahkeme kararının kesinleşmesi ile birlikte sicile işlenir.

• Cumhurbaşkanına hakareti nereye şikayet edilir?Bir suç işlendiği iddiası ile savcılıklara başvuru yapılabilir veyahut halk arasında yaygın olarak kullanılan CİMER aracılığıyla da yapılabilir.

• Cumhurbaşkanına hakaret hangi mahkeme bakar?Görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme, suçun işlendiği yer mahkemesidir.

• Cumhurbaşkanına hakaret memuriyete engel mi?Bu suç, kanunda memuriyete engel teşkil eden suçlardan değildir ancak hakaret suçunun nitelikli hali bu kapsam dışında olmak üzere temel olarak 2 yıldan az sürede verilecek ceza, HAGB'ye tabi olduğu müddetçe memuriyete engel teşkil etmeyecektir.

• Cumhurbaşkanına hakaret suçu uzlaşmaya tabi mi?Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçu gibi Cumhurbaşkanına hakaret suçu da uzlaştırma kapsamında olan suçlardan değildir. Zira bu suçların takibi şikayete tabi olmayıp, suçun mağduru kamudur. Dolayısıyla bu suçta uzlaştırma kurumu işletilememektedir.