Trafik Kazalarında Araç İşletenin Sorumluluğu Kusursuz Sorumluluk Halleri

Trafik Kazalarında Araç İşletenin SorumluluğuTrafik kazalarından doğan maddi zararların tazmini, kazaya kusuruyla neden olan sürücü, aracın işleteni ve zorunlu mali mesuliyet sigortacısına aittir. Bu makalede, özellikle araç işletenin sorumluluğuna odaklanacağız.

Trafik Kazası ve Araç İşleten KavramlarıTrafik kazaları, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 3. maddesinde, “Karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla aracın karıştığı, ölüm, yaralanma veya maddi hasar ile sonuçlanan olay” olarak tanımlanmıştır.

Araç işleten ise, aynı kanunun 3. maddesine göre, "Araç sahibi ya da sicilde kayıtlı olan kişi veya uzun süreli kiralama gibi durumlarda aracı kullanan kişi" olarak tanımlanır. Başka birinin aracı kendi adına ve riskine göre işlettiği ispatlanırsa, o kişi işleten kabul edilir.

Araç İşletenin SorumluluğuAraç işletenin sorumluluğu, Karayolları Trafik Kanunu’nun 85. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, bir motorlu aracın işletilmesi sırasında meydana gelen ölüm, yaralanma veya maddi hasar durumlarında işleten kişi, zarardan sorumlu tutulur.

Önemli Hukuki KararlarKayseri Bölge Adliye Mahkemesi’nin kararında belirtildiği üzere:"2918 sayılı Kanun’a göre işleten, sürücünün veya yardımcı kişilerin kusurundan kendi kusuru gibi sorumludur." (Kayseri BAM, 2021/266 E., 2021/1133 K.).

Bu sorumluluk, zarar ile fiil arasında uygun bir illiyet bağı olduğunda geçerlidir. Ayrıca, işletenin kurtuluş beyyinesi ileri sürememiş olması gerekmektedir.

Araç İşletenin Sorumluluğunu Doğuran Şartlar

1. Motorlu Araç Olması: Araç, motorlu olmalıdır. Karayolları Trafik Kanunu’na göre motorlu araç, kendi gücüyle hareket eden taşıtlardır.

2. İşletilme Durumu: Araç işletilme halinde olmalıdır. İşletilme, motorun çalışması ve aracın hareket etmesi durumudur. Park halindeki araçlar işletilme halinde sayılmasa da trafik akışı içinde geçici duraklamalar işletilme hali kabul edilir.

3. Zarar: Ortada bir zarar bulunmalıdır. Bu zarar ölüm, yaralanma ya da maddi hasar olabilir.

4. Uygun İlliyet Bağı: Zarar ile fiil arasında uygun illiyet bağı olmalıdır. Zararın, aracın işletilmesi sonucu meydana geldiği ispatlanmalıdır.

5. Kurtuluş Beyyinesi: İşletenin sorumluluktan kurtulması için mücbir sebep veya üçüncü kişilerin ağır kusurunu kanıtlaması gerekmektedir. Bu kurtuluş beyyinesi kanıtlanamadığında işleten sorumlu tutulur.

Motorlu Araç ve İşletilme Kavramları2918 sayılı Kanun, motorlu aracın işletilmesinden doğan zararlar için işletenin sorumluluğunu düzenler. Motorlu araç, motor gücüyle hareket edebilen ve kendi başına ilerleyebilen taşıtlardır.

İşletilme hali, aracın mekanik aksamının çalıştığı ve hareket ettiği durumları kapsar. Yargıtay’ın bir kararına göre, trafik akışında geçici duraklama hali bile işletilme durumu olarak kabul edilir (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, 2016/4271 E., 2019/548 K.).

Zarar ve Uygun İlliyet BağıAracın işletilmesi ile zarar arasında uygun bir illiyet bağı olmalıdır. Uygun illiyet bağı, aracın işletilmesi sonucunda zararın ortaya çıkması durumunda oluşur. Eğer araç işletilmeseydi zarar meydana gelmeyecekti şeklinde bir ilişki kurulabiliyorsa, illiyet bağı var sayılır.

Kurtuluş Beyyinesi Getirilmesi2918 sayılı Kanun’un 86. maddesi, işletene kurtuluş beyyinesi getirme hakkı tanır. İşleten, kazanın mücbir sebep veya üçüncü kişilerin ağır kusuruyla meydana geldiğini ispatlayabilirse, sorumluluktan kurtulabilir.

Yargıtay kararlarında da bu durum açıkça belirtilmiştir. İşleten, kazanın kendisinden kaynaklanmadığını ispatlarsa sorumluluktan kurtulabilir (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2020/3391 E., 2021/6158 K.).

SonuçTrafik kazalarında araç işletenin sorumluluğu, hem tehlike sorumluluğu hem de kusur sorumluluğu şeklinde düzenlenmiştir. Sorumluluk, aracın işletilmesi sırasında meydana gelen zararlarla sınırlı olmayıp, bazı durumlarda işletilme halinde olmayan araçlardan doğan zararlar için de geçerli olabilir. İşleten, zararın mücbir sebepten kaynaklandığını veya üçüncü kişilerin ağır kusurunu ispatlarsa sorumluluktan kurtulabilir.

Araç işletenin sorumluluğu kusursuz sorumluluk mu?Karayolları Trafik Kanunu'nda motorlu araç işletenin sorumluluğu bir tehlike sorumluluğu ve buna bağlı olarak kusursuz sorumluluk hali olarak düzenlenmiştir. İşleten, zararın oluşumunda kusuru olmasa dahi sorumlu tutulacaktır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Kusursuz sorumluluk halleri nelerdir?Türk Borçlar Kanunu'nun 65. maddesi ve devamında düzenlenmiştir. Bu haller, hakkaniyet sorumluluğu, özen sorumluluğu ve tehlike sorumluluğudur. Ortak noktaları, zararın meydana gelmesinde kişinin doğrudan bir eyleminin bulunmaması ve bir şeye sahip olması veya bir statüde bulunmasıdır.

Kusursuz sorumluluk örneği nedir?Adam çalıştıran (SGK'lı personel istihdam eden) kişi, işçisinin mesai sırasında üçüncü kişilere verdiği zarardan sorumludur. Bu, kusursuz sorumluluk halidir.

Araç işleticisi nedir?Kural olarak aracın trafik sicilinde adına kayıtlı olan kişi, yani araç sahibi, aracı kendi hesabına ve kendisine ait olmak üzere kullanıyor ve üzerinde çıkar sağlıyorsa işleten sıfatını taşır.

Araç sahibi sürücüye rücu edebilir mi?Araç sahibi kaza sırasında aracı kullanmıyor olsa dahi yasal olarak sorumludur. Bu durumda araç sahibi, kazaya karışan sürücüye rücu ederek neden olduğu zararları kendisinden talep edebilir. Poliçe limiti bu noktada önemlidir.

Araç kiralayan işleten midir?Karayolları Trafik Kanunu'nun 3. maddesine göre, motorlu aracı uzun süreli kiralama sözleşmesi ile kiralayan kişi işleten sayılır.

Araç maliki işleten midir?Karayolları Trafik Kanunu'nun 85. maddesi, araç maliki ile birlikte işletenin sorumluluğunu düzenler. İşletme halinde bulunan motorlu araç bir kişinin ölümüne, yaralanmasına veya malvarlığına zarar verirse işleten sorumludur.

Ölümlü kazada araç sahibinin sorumluluğu nedir?Araç sahibi, ölümlü kazalarda yasal olarak sorumludur. Bu, kazanın neden olduğu maddi hasarlar ve kazazedelerin yakınlarının manevi tazminat taleplerini karşılamak zorunda olduğu anlamına gelir.

Araç işleten manevi tazminattan sorumlu mudur?Trafik kazasına karışan aracın işleteni de oluşan her türlü zarardan sorumludur. Bu nedenle işletene maddi ve manevi tazminat davası açılabilir (2918 sayılı KTK md. 85/1).

Araç sahibinden manevi tazminat istenebilir mi?Ölümlü trafik kazalarında, kazazedenin vefatı durumunda anne-baba, eş, çocuklar gibi yakınları manevi tazminat talep edebilir. Tazminat talebi araç sürücüsünden, araç sahibinden ve/veya aracın işleteninden istenebilir.

Trafik kazalarında manevi tazminatı kim öder?Zorunlu trafik sigortası yapan sigorta şirketinin manevi tazminat talepleri ile ilgili sorumluluğu yoktur. Ancak poliçeye “manevi zararların tazmini” ek teminatı eklenmişse, sigorta şirketi manevi tazminattan sorumlu olur.

Trafik kazası sonrası şikayetçi oldum, ne yapmalıyım?Kaza sonrasında olay yerini terk eden sürücüler hakkında şikayet üzerine kolluk tarafından gerekli inceleme yapılır. CMK Md. 158’e göre şikayetler Cumhuriyet Başsavcılığı'na veya kolluk makamlarına yapılabilir.

Ölümlü kazada araç sahibinin sorumluluğu nedir?Hukuki sorumluluk olarak, araç sahibi ölümlü kazalarda yasal olarak sorumludur. Bu, kazanın neden olduğu maddi hasarlar ve manevi tazminat taleplerini karşılamak zorunda olduğu anlamına gelir.

İşleten sürücüye rücu edebilir mi?Araç sahibi, kaza sırasında aracı kullanmasa dahi yasal olarak sorumludur. Bu durumda, araç sahibi sürücüye rücu ederek neden olduğu zararları talep edebilir.

Ruhsat sahibi kazadan sorumlu mu?Ruhsat sahibi, aracını bir başkasına emanet ettiğinde ve trafik kazası olursa, kusursuz sorumluluk ilkesi gereği tazminat sorumluluğu olabilir. Aracı kullanan kişi, sürücü kusuru sebebiyle meydana gelen zararlardan sorumludur.

Motorlu taşıt işleten kimdir?Motorlu aracı uzun süreli kiralama sözleşmesi ile kiralayan kişi işleten sayılır. Araç üzerindeki fiili hakimiyet ve iktisaden yararlanma dikkate alınarak bu düzenleme getirilmiştir.

Kazada karşı taraf şikayetçi olmazsa ne olur?Ölümlü ve yaralanmalı kazalarda karşı taraf şikayetçi olmasa bile kamu davası açılır.

Araç işletenin sorumluluğu hangi kanun?Karayolları Trafik Kanunu'nun 85. maddesi, araç maliki ile birlikte işletenin sorumluluğunu düzenler. Bir kişi ölürse, yaralanırsa veya malvarlığına zarar verilirse işleten sorumludur.

Aracı işletenin değişmesi halinde, devreden kişi kaç gün içinde sigorta şirketine durumu bildirmek zorundadır?Sigortalı, aracı işletenlerin değişmesi durumunda devreden kişi 15 gün içinde sigorta şirketine durumu bildirmek zorundadır. Sigorta şirketi, bildirimi aldıktan sonra 15 gün içinde sigorta sözleşmesini feshedebilir.

Gerçek işleten nedir?İşleten, trafik sicili, trafik belgesi (ruhsat), trafik sigorta poliçesi ve vergi kaydı gibi resmi belgelerde adı geçen kişidir. Gerçek işleten, bu belgelerde adı geçen kişidir.

KTK M 85 ne tür bir sorumluluk türüdür?Kusursuz sorumluluk halidir.

Karayolları'nın 107. maddesi nedir?Karayolları Trafik Kanunu'nun 107. maddesine göre, bir motorlu aracı çalan veya gasp eden kişi işleten gibi sorumlu tutulur. Bu kişiye yardımcı olan sürücü de onunla birlikte müteselsilen sorumludur.

Karayolları Trafik Kanunu 34. maddesi nedir?Trafiğe çıkarılacak motorlu araçların teknik şartlara uygun olup olmadığının belirli zamanlarda muayene edilerek tespit edilmesi gerektiği düzenlenmiştir.